مصرف خودسرانه مکمل های لاغری

مصرف خودسرانه مکمل های لاغری به طور چشمگیری افرایش یافته است و تبلیغات گسترده در این زمینه انجام می شود رسانه ها و تبلیغات آنان در باره مصرف مکمل های لاغری نقش مهمی دارند، این مکمل ها به اشکال متنوع قرص، پودر، مایع، کپسول و دیگر اشکال در بازار به فروش می رسند. خشکی دهان، لرزش دست افزایش فشار خون، اختلالات خواب، کاهش اشتها، تپش قلب، آسیب به کلیه و کبد، مشکلات قلبی و عروقی و تمایل به مصرف مجدد و حتی مرگ از عوارض نامطلوب این مکمل ها ذکر شده است. استفاده از روش های طب مکمل و جایگزین در بهداشت و درمان به سرعت در حال افزایش است. نمونه هایی از درمان های مکمل و جایگزین برای کاهش وزن شامل مکمل های غذایی از جمله گیاهان دارویی و مواد مؤثره آن ها می باشند. علاوه بر این، مردم در بسیاری از فرهنگ ها که با همه گیری در حال ظهور چاقی و اضافه وزن مواجه هستند از داروهای گیاهی، بیشتر از داروهای ساختگی استقبال می کنند. در ایران هم داروهای مختلف گیاهی با نام های تجاری مختلف مانند اکارویل، قطره خوراکی لیمو، قرص سرکه، قرص چای سبز و غیره تولید و عرضه می شود. تبلیغ این داروها را می توان با یک جستجوی ساده در اینترنت یافت. با وجود اینکه این داروها برای درمان چاقی و اضافه وزن به بازار عرضه می شوند تا آنجا که ما می دانیم، تاکنون مطالعه ای بر روی اثربخشی و ایمنی داروهای گیاهی ایرانی در درمان چاقی و اضافه وزن انجام نشده است. همچنین پژوهش هایی که در رابطه با اثربخشی و ایمنی چای سبز به عنوان داروی ضد چاقی و ضد اضافه وزن در سایر کشورها انجام شده است، برای توصیه استفاده از آن در درمان چاقی و اضافه وزن کفایت نمی کنند.

۶ برند از کپسول های لاغری گیاهی

از میان کپسول های لاغری خارجی موجود در بازار در سال ۱۳۹۴، به طور تصادفی ۶ برند انتخاب و از فروشگاه های عرضه کننده این محصولات در شهر اراک خریداری شد. این کپسول ها با نام های تجاری ,Herbaceous essence , Magic Slim) Green lean Super Slim, Original Super Slin , Fast Slin , Fat loss) از چین و برخی از کشورهای آسیای جنوب شرقی، به عنوان مکمل های گیاهی وارد می شود. از جعبه کپسول های هر برند، به طور تصادفی بیست عدد انتخاب شد (۱۲۰ نمونه). محتویات کپسول ها با استفاده از روش کروماتوگرافی گازی – جرم سنجی جرمی (Gas Chromatography- Mass Spectrometry : GC – MS) در آزمایش مورد آنالیز قرار گرفت. داروهای سیبوترامین، فنل فتالئین و فنی توئین که برای کاهش وزن به کار می روند و احتمال وجود آنها در محتویات کپسول ها بیشتر بود، مورد تجسس قرار گرفت. همچنین با استفاده از کتابخانه کامپیوتری ( GC-MS NIST، Wiley 275)، سایر مواد مورد جستجو قرار گرفت. مواد شیمیایی: استانداردهای سیبوترامین ( ۱۲۵۴۹۴- ۵۹ – ۹ )، فنل فتالئین (۸-۰۹-۷۷) و فنی توئین (۰-۴۱-۵۷) از شرکت سیگما آلدریچ و همین طور متانول از شرکت مرک آلمان تهیه شد. آماده سازی نمونه ها (۷): پودر کپسول ها برای توزین خالی شد. ۱۰ میلی لیتر متانول به ۵ میلی گرم پودر همگن از هر برند کپسول اضافه شد. سپس به مدت ۳۰ دقیقه با استفاده از چرخاننده، محلول یکنواختی به دست آمد. این محلول به مدت ۱۰ دقیقه با سرعت ۸۰۰۰ دور در دقیقه سانتریفیوژ و با عبور از فیلتر صاف شد. مایع رویی برای آنالیز جمع آوری شد. محدوده کالیبراسیون خطی برای تمام ترکیبات ۱ تا ۵۰۰ میکروگرم بر میلی لیتر بود (Limit of Detection; LOD). پایین ترین حد سنجش کمی (Limit ofQuantification : LOQ)، برای تمام ترکیبات ۵ نانوگرم بر میلی لیتر به دست آمد.

سواد رسانه ای جهت استفاده از مکمل های لاغری

سواد رسانه ای عبارت است از توانایی و قدرت دسترسی، تحلیل، ارزیابی و انتقال اطلاعات و پیام های رسانه ای. سواد رسانه ای به عنوان یکی از مهم ترین پدیده عصر اطلاعات است که به مخاطب کمک می کند سطح اطلاعات و دانش خود را بالا ببرد و سعی کند از سر عادت و صرفا برای تفریح از رسانه ها استفاده نکند بلکه با بینش و آگاهی لازم به تولید و تفسیر پیام ها بپردازد. سواد رسانه ای تکنیکی است که ما از طریق آن قادر می شویم به عنوان مخاطبی فعال و پویا با پیام های رسانه ای مواجه شویم و در برابر پیام های رسانه ای قدرت تمیز داشته باشیم. هدف سواد رسانه ای ایجاد توانایی در افراد برای کنترل برنامه ریزی رسانه ای و آگاهانه در معرض رسانه ها قرار گرفتن است. سه جنبه سواد رسانه ای عبارتند ازه ارتقای آگاهی نسبت به محتوای رسانه ها، آموزش مهارتهای مطالعه با تماشای انتقادی و تجزیه و تحلیل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رسانه ها که در نگاه اول قابل مشاهده نیست. در نظام آموزشی کانادا سواد رسانه ای به طور رسمی برای آگاهی، درک بهتر و برای آزادی عمل انتقادی پذیرفته شده است. در کشور ژاپن آموزش سواد رسانه ای اولین بار از سوی وزارت پست و مخابرات این کشور مطرح شد و همین وزارت متولی آموزش است. آموزش سواد رسانه ای در این دو کشور باعث شده است که دانش آموزان این دو کشور، نسبت به دانش آموزان دیگر کشورها، تسلط و درک بیشتری نسبت به خروجی رسانه ها پیدا کنند. آنها به خوبی می دانند از رسانه ها چه می خواهند و لذا، به طور فعالانه به تحلیل و ارزیابی نقادانه محتوای رسانه ای می پردازند تا معنای پیام هایی را که با آن ها مواجه می شوند، درک نمایند. مطالعه پریماک (Primack) و همکاران نشان داد میان سواد رسانه ای و کاهش مصرف سیگار در نوجوانان در حال حاضر و کاهش استعداد در مصرف سیگار در آینده رابطه معنادار وجود دارد. در بررسی انجام شده توسط براون (Brown) و همکاران در سال ۲۰۰۶ سواد رسانه ای، پتانسیلی برای ارتقاء سلامت نوجوانان محسوب شده است. در پژوهش زارعی پور و همکاران به نقش رسانه های گروهی در ارتقاء سواد سلامتی در جامعه اشاره شده است. این نقش با توجه به کار کرد رسانه های گروهی، به لحاظ آموزشی و هم به لحاظ آگاهی بخشی و خبری و همچنین به لحاظ پر کردن اوقات فراغت مردم مطرح است، سواد رسانه ای به عنوان ابزار ارزشمندی در جهت پیشرفت توسعه انسانی و در نهایت توسعه پایدار جوامع محسوب می شود.

نتیجه گیری

نتایج مطالعه حاضر وجود مواد و داروهای غیر مجاز در ۶ برند از کپسول های لاغری گیاهی خارجی رایج در بازار ایران را نشان داد. در این کپسول ها، سیبوترامین، فنل فتالئین و فنی تویین به صورت کمی و کافئین، سودوافدرین و آمفیرامون دی اتیل پروپیون) نیز به صورت کیفی شناسایی و تعیین شد. در مطالعه مشابهی که خازن و همکاران بر روی محتویات ۸ نمونه از کپسول ها و قرص های گیاهی لاغری خارجی شایع در ایران انجام دادند هم نتایجی کاملا مشابه با تحقیق حاضر به دست آمده است. البته در مطالعه خازن و همکاران، علاوه بر مواد و داروهایی که در تحقیق حاضر مورد شناسایی قرار گرفته است، | مقدار کمی بومتانید را هم در ۴ نمونه از این کپسول ها تعیین کرده اند که در تحقیق حاضر این ماده مورد بررسی قرار نگرفته است. در مطالعات مشابه خارجی نشان داده شده است که بیشترین کلاس دارویی مورد استفاده در فرمولاسیون مکمل های لاغری گیاهی تقلبی شامل کاهش دهنده های اشتها (مانند سیبوترامین)، ضد اضطراب ها (مانند بنزودیازپین ها)، ضدافسردگی ها فلوکستین)، داروهای مدر (فورزماید) و ملین ها (فنل فتالئین) می باشند. علاوه بر این، وجود کلاس های دیگر دارویی مانند افدرین، بومتانید، فنی تویین، کافئین و هورمون های تیروئید در این مکمل ها هم قبلا در مطالعات ایرانی و خارجی گزارش شده است. متأسفانه در مصرف کنندگان مکمل های لاغری گیاهی تقلبی، عوارض و مشکلات بالینی بسیاری مانند بیماری های قلبی عروقی، اختلالات کبدی و تغییرات خلق و خو مانند هیجان، بی قراری، گیجی، افسردگی و حتی افکار خودکشی، گزارش شده است.

 

منبع: پویان شاپ